Theo tổ chức Y tế Thế giới WHO báo cáo có đến hơn 92% dân số đang sống trong không khí bị ô nhiễm và Việt Nam là một trong những quốc gia ở mức báo động cao. Tuy rằng các cơ quan, tổ chức đã cố gắng thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường nhưng tình trạng ô nhiễm không khí vẫn tiếp tục tăng cao. Trong đó, bụi mịn và bụi siêu mịn được nhận định là một trong những tác nhân ô nhiễm gây ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người.
Theo Cục Bảo Vệ Môi Trường Hoa Kỳ, bụi mịn hay bụi mịn PM (Particulate Matter) là các phân tử vô cơ hoặc hữu cơ bay lơ lửng trong không khí, thường có nguồn gốc chủ yếu đến từ khói phương tiện giao thông hay qua việc đốt cháy các nhiên liệu hữu cơ trong công nghiệp. Kích thước của bụi mịn rất đa dạng, khó nhìn thấy rõ bằng mắt thường và được tính theo đơn vị µm (micromet). Trong đó, các hạt bụi có kích thước siêu vi (micron) được biết đến nhiều nhất như:
PM10: Loại bụi mịn có đường kính từ 2.5 đến 10 micron kích thước bằng một phần triệu mét.
PM2.5: Loại bụi mịn có đường kính nhỏ hơn 2.5 micron.
PM1.0: Loại bụi siêu mịn có kích thước 1 micron.
Bụi siêu mịn PM0.1: Loại bụi siêu mịn có kích thước dưới 0.1 micron.
Như vậy bụi mịn PM2.5 là những hạt bụi li ti có trong không khí với kích thước 2.5 micron trở xuống (so với sợi tóc con người thì nó nhỏ hơn khoảng 30 lần).
Kích thước tượng trưng của 1 số loại bụi so với tóc người và hạt cát.
Bụi mịn PM2.5 xuất hiện trong không khí bắt nguồn từ nguyên nhân tự nhiên và nguyên nhân nhân tạo.
Nguyên nhân tự nhiên
Cháy rừng phát tán ra môi trường một lượng lớn bụi
Nguyên nhân nhân tạo
Rác thải sinh hoạt chồng chất sinh ra các hạt bụi mịn trong không khí
Khói thải từ các phương tiện di chuyển sinh ra 1 lượng lớn bụi trong không khí
Bụi mịn PM2.5 mang đến những vi khuẩn có hại cho cơ thể, từ đó gây ra hiện tượng dị ứng da, làm bạn cảm thấy ngứa ngáy, khó chịu. Nếu tiếp xúc với lượng bụi mịn nhiều còn có thể gây ra các hiện tượng viêm mũi, đau mắt, các bệnh về tai mũi họng.
Các bệnh tai mũi họng thường gặp khi tiếp xúc nhiều với bụi PM2.5
Bụi mịn PM2.5 có thể hấp thụ chất độc, đồng thời mang theo vi khuẩn và virus ngoài môi trường. Chính vì vậy, khi chúng xâm nhập vào cơ thể bạn, chúng sẽ thải độc tố ngầm vào cơ thể bạn, từ đó làm suy giảm hệ miễn dịch. Vậy nên, những người sống ở các thành phố lớn, có mức độ ô nhiễm cao thường dễ mắc các bệnh vặt hơn những người sống ở những nơi có không khí trong lành.
Hệ miễn dịch bị suy giảm khi hấp thụ chất độc hại từ bụi PM2.5
Bụi mịn PM2.5 xâm nhập vào cơ thể bạn thông qua hoạt động hít thở. Sau đó, chúng theo đường dẫn khí, bám và tích tụ vào bề mặt phổi. Khi lượng bụi này tích tụ nhiều theo thời gian có thể gây ra ảnh hưởng lớn đến phổi của bạn.
Bụi PM2.5 xâm nhập vào cơ thể làm ảnh hưởng lớn đến phổi
Bên cạnh đó, bụi mịn PM2.5 phá hủy và đẩy nhanh quá trình Apoptosis -một trong những cơ sở sinh bệnh học quan trọng nhất của bệnh tim mạch. Chính vì vậy khi hít phải 1 lượng lớn bụi mịn PM2.5 thì có thể làm tăng nguy cơ tử vong ở những người mắc bệnh tim.
Bụi PM2.5 đẩy nhanh quá trình Apoptosis làm tăng nguy cơ tử vong ở bệnh tim mạch
Các nghiên cứu trên não người đã đưa ra cho chúng ta thấy khi chúng ta tiếp xúc với bụi mịn PM2.5, chúng có thể di chuyển từ từ vào não, từ đó thẩm thấu vào và làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh thoái hóa não của chúng ta.
Bụi mịn PM2.5 thẩm thấu vào não gây thoái hóa não
Đặc biệt, bụi mịn PM2.5 chứa kim loại được các nhà khoa học nghiên cứu là nguyên nhân gây ung thư và khủng khiếp hơn là biến đổi gen ở người.
Biến đổi gen ở người do hít phải bụi PM2.5 có chứa kim loại
Thang đo ô nhiễm không khí theo tiêu chuẩn AQI
Khẩu trang là vật hữu ích khi ra đường trong thời điểm ô nhiễm nặng nề hiện nay. Tuy nhiên khẩu trang thông thường không lọc được các hạt bụi siêu mịn PM2.5.
Để lọc các loại bụi siêu mịn này chúng ta cần đeo khẩu trang chuyên dụng hoặc có một mẹo nhỏ là đeo hai chiếc khẩu trang y tế lồng vào nhau, hoặc đeo một lớp khẩu trang và lót một chiếc khăn giấy mỏng bên trong (cách này chỉ tạm thời vì gây bí, khó chịu cho người đeo).
Để lọc bụi tốt nhất bạn nên chọn khẩu trang N95, N99 hoặc khẩu trang lọc khí chuyên dụng. Khẩu trang N95 lọc được 95% bụi và vi khuẩn, khẩu trang y tế thông thường lọc được 30%-40% lượng bụi, đeo hai lớp khẩu trang y tế thì lượng bụi được ngăn chặn lên 90%. Khẩu trang lọc khí chuyên dụng nổi bật bởi khả năng chống bụi mịn, vi khuẩn, virus, giúp lọc sạch không khí đảm bảo sức khỏe cho người dùng.
Khẩu trang chuẩn N95
